Een kinderloze hertogin in 1400 - niet voor watjes

Dit boek beschrijft het leven van Marie d’Harcourt, een nicht van koning Charles VI van Frankrijk die in 1405 werd uitgehuwelijkt aan Reinald IV, hertog van Gelre en Gullik, graaf van Zutphen, met als doel een wettig nageslacht voort te brengen, om zo de vrede te bestendigen.

Het is de periode van de honderdjarige oorlog (1337 – 1453) die vooral draaide om de machtsovername in Frankrijk. Heel wat schermutselingen vonden plaats in onze contreien. Gelre was in deze periode een hertogdom dat deel uitmaakte van het Heilig Roomse Rijk. Dit hertogdom trachtte een eigen koers te varen wat in die roerige tijden niet vanzelfsprekend was.

In de middeleeuwen werd in Europese vorstenhuizen een huwelijkspolitiek gevoerd, waarbij het noodzakelijk was dat beide partijen van hoge adel waren, met als doel het machtsevenwicht te bewaren of uit te breiden. Niet de rijkdom was prioritair, maar het grondbezit, daar men er van uitging dat dit inkomsten genereerde.

Alle huwelijken waren gearrangeerde huwelijken, waarbij leeftijdsverschillen tussen beiden totaal oninteressant was. Huwelijken waarbij de vrouwelijke partner nog een kind was, waren geen uitzonderingen. De vrouwen in deze verbintenissen moesten dan ook enkel zorgen dat ze zwanger werden en zonen voortbrachten, al de rest was bijzaak.

De mannen waren zelden thuis. Ze reisden rond in hun land of trokken ten oorlog. Dit gebeurde in regel te paard, zodat ook het reizen om toezicht te houden op hun eigendommen langdurige bezigheden waren. Het gevolg was dat ze regelmatig en dikwijls langdurig van huis waren. Een van de gevolgen hiervan was dat “huwelijkse trouw” geen evidentie was. Er waren heel wat buitenechtelijke kinderen en het is waarschijnlijk dat veel mensen geslachtsziekten hadden.

Lydia Rood focust nu op deze zaken, waarbij ze stelt dat Marie d’Harcourt een intellectuele vrouw was, beter geschoold dan haar echtgenoot, maar dat dit door iedereen werd weggehoond omdat ze een vrouw was. Hun huwelijk bleef kinderloos, maar Lydia Rood stelt dat de oorzaak hiervan ook een geslachtsziekte van haar man kan geweest zijn, die tal van buitenechtelijke relaties had. De geneeskunde was quasi onbestaand, de behandeling van deze aandoeningen dus ook.

Het verhaal wordt verteld door Maria van Arkel, een hofdame van de hertogin en haar vertrouwelinge. Deze twee vrouwen zijn de hoofdpersonen in dit boek, en dit in de periode 1405 – 1415.

Bijna alle personages hebben wel degelijk geleefd en er worden tal van historische feiten genoemd. Rood wilde met dit boek zo dicht mogelijk bij de historische werkelijkheid blijven, wat voor deze periode niet evident is. Er zijn niet zo veel geschriften, zelfs de correcte leeftijd of sterfdatum van veel personages is historisch niet met zekerheid vast te stellen.

Uiteindelijk krijgen we een boek over twee vrouwen die zich in deze roerige periode overeind trachten te houden. De hertogin wordt belaagd omdat ze geen zoon kan baren, wat haar zeer kwalijk wordt genomen. Daar ze voor geen opvolger kan zorgen volgen er heel wat hofintriges en politiek gekonkel, ten einde zelf een deel van de macht te bekomen.

In deze periode stond het grootste deel van onze gewesten onder Bourgondisch gezag, zodat de geschiedenis van Gerle voor mij totaal onbekend was. De verhaallijn in dit boek is vrij dun, er blijven enkel de (gefantaseerde) karaktertekening van beide vrouwen, maar dan binnen correct geschetste geschiedkundige feiten. Verder zijn er de (te?) veel uitgewerkte intriges, wat de leesbaarheid niet bepaald ten goede kwam.

Er blijft echter het verhaal van de twee sterke vrouwen die Lydia Rood met verve op de voorgrond plaatst, waarbij ze aandacht vraagt voor de mogelijke gevolgen van de gearrangeerde huwelijken, de ontrouw en de buitenechtelijke kinderen, en dit in een tijd van zuivere mannelijke dominantie, die toch maakten dat dit boek de moeite van het lezen waard is.